Krzyżtopór zawsze robił na nas wielkie wrażenie. W swoim długim życiu odwiedzaliśmy to miejsce kilkukrotnie ale teraz po raz pierwszy zabraliśmy tam nasze dzieciaki. Wszyscy jesteśmy teraz zgodni, że Krzyżtopór bije inne tego typu obiekty “na łeb, na szyję”, a naszym skromnym zdaniem jest najpiękniejszą “ruiną” w Polsce.
To bardzo rzadki w Polsce typ zamku tzw “palazzo in fortezza”, wzniesiony na planie regularnego pięcioboku. Łączył on wygodną rezydencję z funkcją obronną. Imponował również swoimi rozmiarami i był przed Wersalem największą tego typu budowlą pałacową w Europie. Obiekt składał się z 3 głównych części: zespołu pałacowego z zabudowaniami gospodarczymi, fortyfikacji z bastionami oraz z ogrodu.
Skąd jego nazwa? Główną dekoracją bramy zamkowej są dwie płaskorzeźby: Krzyż i Topór – herb rodu Ossolińskich, założycieli zamku.
Informacje praktyczne
Jak tu trafić? Godziny otwarcia i cennik.
Ruiny znajdują się w miejscowości Ujazd, przy drodze wojewódzkiej nr 758 na trasie Iwaniska-Tarnobrzeg w województwie świętokrzyskim. Bardzo łatwo tu trafić, bo zamek widoczny jest ze sporej odległości. Tuż przy nim znajduje się dość duży i bezpłatny parking.
W sezonie turystycznym ruiny przyjmują zwiedzających codziennie w godzinach 8.00 – 20.00. Prawdopodobnie warto wybrać się także na nocne zwiedzanie zamku, które co jakiś czas, szczególnie w sezonie letnim organizuje Krzyżtopór.
Historia zamku.
Krzyżtopór jest pozostałością po zbudowanej przez Krzysztofa Ossolińskiego rezydencji pałacowej. Jej budowa rozpoczęła się w 1627 roku, zakończono ją natomiast w 1644 i pochłonęła niesamowitą kwotę 30 mln zł. Ossoliński nie cieszył się jednak nią zbyt długo, gdyż już rok po ukończeniu budowy zmarł. Zamek przejął jego syn Baldwin Ossoliński, który w 1649 roku poległ w bitwie pod Zborowem. Później Krzyżtopór przechodził z rąk do rąk, aż do najazdu szwedzkiego. Został wtedy zniszczony i zdewastowany. Niestety kolejni właściciele nie byli w stanie przywrócić dawnej świetności zamku i rezydencja z roku na rok niszczała. Kilkakrotnie podejmowano próbę jej odbudowania ale koszty znacznie przewyższały ówczesne możliwości finansowe. Dzisiaj zamek posiada już status trwałej ruiny, a od 1991 roku został udostępniony zwiedzającym.
Zwiedzanie.
Zamek zwiedza się bardzo przyjemnie. Rozrysowane i odpowiednio ponumerowane są 4 trasy, a tak naprawdę 5. Pierwsza z nich, zielona otacza ruiny dookoła i pozwala dokładniej przyjrzeć się bastionom. Druga, niebieska biegnie przez pałac i oficynę, kolejna – błękitna przez ogrody i źródło. Żółta natomiast to trasa zwiedzania piwnic. Jest jeszcze piąta, czerwona, nazwana – piwnice dla odważnych.
Ciekawostki związane z zamkiem Krzyżtopór:
- Zamek posiadał 365 okien, 52 komnaty, 12 sal i 4 baszty, co odpowiada kolejno liczbie dni, tygodni, miesięcy i pór roku.
- Jadalnia w górnej kondygnacji miała strop wykonany ze szkła. Wyglądał on jak wielkie akwarium wypełnione kolorowymi rybkami.
- W jednej z wież wypływa źródełko, którym zaopatrywano zamek w wodę. Woda ma właściwości lecznicze i nazwana została Krzyżtopożanką.
- Zamkowe stajnie mieściły ponad 300 koni, wybudowane w podziemiach, specjalnie doświetlone posiadały także świetne właściwości akustyczne.
- Podobno w latach 60 XX wieku zamkiem zainteresował się Amerykanin, który chciał zamek pociąć na kawałki, przenieść do USA i tam ponownie złożyć na terenie swojej posiadłości.
- Oczywiście nocą po murach zamku wędrują duchy: Biała Dama i syn Krzysztofa Ossolińskiego, Baldwin.
Olbrzymie ruiny, ciekawe trasy, historia zamku i jego niezwykłe tajemnice sprawiają, że Krzyżtopór jest jedną z większych atrakcji nie tylko w województwie świętokrzyskim, ale także w całej Polsce. Dorosłych zachwyca swoim ogromem, dla dzieciaków jest świetnym torem przeszkód, pełnym interesujących zakamarków. Z pewnością polecamy!
